Эл аралык сатып алуу практикасы көрсөткөндөй, логистикалык концепцияны кабыл алган жана анын негизинде стратегияны курган компаниялар товарларды же кызмат көрсөтүүлөрдү сатуудан алынган пайданын инвестицияланган капиталга катышын чагылдырган эң жакшы көрсөткүчкө ээ. Сатып алуу логистикасы ишкананын даяр продукциясын сатуу менен байланышкан чыгымдарга таасирин тийгизет.
Мамлекеттик заказ саясаты улуттук социалдык-экономикалык саясаттын артыкчылыктуу багыттарынын негизги милдеттерин чечүүгө салым кошо алат. Мисалы, чакан жана орто ишканаларды, айрым аймактарды, калктын аярлуу катмарын колдоо, айлана-чөйрөнү коргоо. Ошол эле учурда экономикалык саясаттын максаттары мамлекеттик контракттарды башкаруунун рационалдуу багыттары менен дайыма эле шайкеш келе бербейт, алар негизинен конкурс аркылуу атаандаштыкты камсыз кылууну жана баа менен сапаттын эң жакшы катышы бар товарларды сатып алууну камтыйт. Ошентип, баа преференциялары аркылуу улуттук берүүчүлөрдү колдоо саясаты бул принциптерди бузат, бирок өнөр жай саясатынын көз карашы боюнча актоого болот. Мамлекеттик тендерлерге ата мекендик өндүрүшчүлөр гана эмес, чет өлкөлүк компаниялар да катышат же жок дегенде катышууга арыз беришет. Чет өлкөлүк жеткирүүчүлөргө карата ар бир өлкө кирүү режимин белгилейт, ал көбүнчө олуттуу чектөөлөргө ээ. Импорттук тарифтердин ставкалары олуттуу төмөндөтүлгөн жана төмөндөө уланып жаткан шарттарда мамлекеттик сатып алуулар эл аралык сооданы андан ары либералдаштыруу үчүн негизги түрткүлөрдүн бири бойдон калууда. Ошентип, азыркы учурда мамлекеттик заказда тышкы сооданы жөнгө салуу чөйрөсүндө эки карама – каршы тенденция - протекционизм жана чет өлкөлүк компаниялардын жеткиликтүүлүгүн либералдаштыруу өнүгүп жатат. Акыркысы ДСУну мамлекеттик сатып алуулар жөнүндө макулдашуунун алкагында көп тараптуу деңгээлде жөнгө салуу инструменттерин түзүүдө жана өнүктүрүүдө гана эмес, ошондой эле өсүштүн кошумча булактарын табуу жана пайдалануу жана тышкы экономикалык кызматташтыкты интенсификациялоо зарылчылыгына байланыштуу ушундай процесстердин аймактык деңгээлге жетүүсүндө да чагылдырылат. Биринчи тенденция көптөгөн мамлекеттер мамлекеттик сатып алууларды эл аралык соодада тарифтик эмес тоскоолдук катары колдонушууда.
Көптөгөн чет мамлекеттерде мамлекеттик керектөөлөрдү канааттандыруу максатында мамлекеттик контракттарды пландаштыруунун, жайгаштыруунун жана аткаруунун бирдиктүү циклин башкаруу технологиялары колдонулат. XX кылымдын 90-жылдарынын башында Европа өлкөлөрүндө тооруктарды өткөрүү практикасы тиешелүү документтерди даярдоо жана кол коюу менен коштолгон төрт этапты камтыган.
Автор: бакалавр Калиева Аян Аскатовна
Илимий жетекчиси: экономика илимдеринин доктору, профессор Уметалиев А.С.
Бүтүрүүчү квалификациялык иштин толук тексти жүктөп алуу
