Байзаков Нурида Асановна Кыргыз Республикасынын Финансы министрлигинин алдындагы Мамлекеттик сатып алуулар департаментинин директору
Мамлекеттик сатып алуулар - бул мамлекеттик каражаттары эсебинен жүргүзүлүүчү мамлекеттин муктаждыктары үчүн товарларды сатып алуу, жумуштарды аткаруу жана кызмат көрсөтүүлөрдүн ар кандай түрлөрүн көрсөтүү. Адатта, мамлекеттик сатып алуулар коомдук турмуштун бардык чөйрөлөрүнө (кеңсе буюмдарын, эмеректерди сатып алуудан, имараттарды, курулмаларды куруудан баштап медициналык шаймандарды, унаа каражаттарын, дары-дармектерди жана тамак-аш азыктарын сатып алууга чейин) таасир этет. Ийгиликтүү жүргүзүлгөн мамлекеттик сатып алуулардын жылдык көлөмү 63,0 миллиард сомдон ашык. Мисалы, 2019-жылы 63,2 млрд сомго 77477 тендер ийгиликтүү өткөрүлүп, анын ичинен - 33,8 млрд сомго товарлар, 18,1 млрд сомго жумуштар, 11,3 млрд сомго кызмат көрсөтүүлөр. Салыштырмалуу 2018-ж. жалпы суммасы 69,9 млрд сомго 87159 тендер ийгиликтүү өткөрүлүп, анын ичинен товарлар 43,5 млрд сомго, жумуш орундары 16,9 млрд сомго, кызмат көрсөтүүлөр 9,5 млрд сомго.
Учурда, мамлекеттик сатып алуулар Кыргыз Республикасынын "Мамлекеттик сатып алуулар жөнүндө" 2015-жылдын 3-апрелиндеги №72 Мыйзамына (мындан ары Мыйзам) жана бир катар мыйзам алдындагы актыларга ылайык жүргүзүлүүдө. Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сатып алуулар тутуму жеткирүүчүлөргө (подрядчыларга) карата ачыктык, айкындык, мыйзамдуулук жана калыс принциптерге негизделген. Мамлекеттик сатып алуулар жаатындагы мыйзамдар Кыргыз Республикасында сатып алууларды жүргүзүүнүн жол-жобосун жөнгө салат, кызыкдар тараптардын ыйгарым укуктарын жана иш-милдеттерин так чектейт жана сатып алуулар жол-жоболорун жүргүзүүдө арыздануу механизмин караштырат.
Мыйзамда мамлекеттик сатып алуулардын бир этаптуу, эки этаптуу, жөнөкөйлөтүлгөн, бааны төмөндөтүү жана түз келишим түзүү ыкмасы сыяктуу ыкмалары каралган. Ошондой эле, Мыйзамда бир баскычтуу ыкманын эки пакеттүү жолу каралган. Мындан тышкары, Мыйзамда алкактык келишим түзүү үчүн конкурс өткөрүлөт; квалификацияга чейинки процедураларды өткөрүү, ошондой эле борборлоштурулган сатып алууларды жүргүзүү. Консультациялык кызматтарды сатып алуу үчүн мыйзамда тандоонун беш ыкмасы каралган: квалификацияга жана наркына жараша тандоо; квалификация боюнча тандоо; туруктуу бюджет шартында тандоо; эң төмөнкү баада тандоо; түздөн-түз келишим түзүү жолу менен тандоо.
Мамлекеттик сатып алуулар жаатындагы азыркы мыйзамдарга ылайык, сатып алуучу уюмдар болуп баардык бюджеттик уюмдар, мамлекеттик жана муниципалдык ишканалар, мамлекеттик үлүшү 50 пайыздан жогору болгон акционердик коомдор саналат. Ошол эле учурда, жеткирүүчүлөр (подрядчиктер) жеке ишкерлер, чакан жана орто бизнестин өкүлдөрү, ири ишканалардын жана компаниялардын, ЖЧК, АК, менчиктин ар кандай түрүндөгү ишканалардын, жергиликтүү жана чет өлкөлүк, керектүү тажрыйбага ээ, салыктарды жана социалдык төгүмдөрдү өз убагында төлөп туруучу ишканалар жана кардар тарабынан берилген башка критерийлерге жооп берергендер болушу мүмкүн.
Ошентип, сатып алуулар үчүн каралган каражаттарды өз каалооңуз боюнча жумшай албайсыз. Ошондой эле, "өзүнуздүн" жеткирүүчүнүздү тандоо мүмкүн эмес, анткени кардарлар тендер өткөрүп, жеткирүүчүлөрдөн келип түшкөн бардык сунуштарды объективдүү жана калыс баалап, сатып алуунун тандалган ыкмасына жараша баа жана сапатка ылайыктуу сунушту тандап алышы керек.
2015-жылдан бери бардык мамлекеттик сатып алуулар http://zakupki.gov.kg мамлекеттик сатып алуулар порталында электрондук түрдө жүргүзүлөт. Бүгүнкү күндө портал жүрүп жаткан мамлекеттик сатып алуулар жөнүндө маалыматтын бирден-бир булагы, ошондой эле сатып алуучу уюм үчүн да, жеткирүүчүлөр (подрядчиктер) үчүн да сатып алуулар процедураларынын бүткүл циклин жүзөгө ашырууга мүмкүндүк берген курал болуп саналат. Сатып алуулар жөнүндө маалымат порталга жарыяланып, анда жеткирүүчүлөр үчүн бардык талаптар жана критерийлер камтылышы керек. Жарыялангандан кийин, каалаган жана катышууга мүмкүнчүлүгү бар адамдардын бардыгы өзүлөрүнүн арыздарын (конкурстук табыштамалар деп аталган) түзүшөт жана порталга электрондук түрдө тапшырышат. Портал ишке киргенден бери (2014-жылдын 2-июну) бүгүнкү күнгө чейин мамлекеттик сатып алуулар веб-порталында 27 590 берүүчү (подрядчик) жана 4072 сатып алуучу уюм каттоодон өттү.
Электрондук мамлекеттик сатып алуулар тутумунун негизги артыкчылыктары:
Порталда төмөнкү функциялар иштейт:
Кыргыз Республикасынын Финансы министрлигинин алдындагы Мамлекеттик сатып алуулар департаменти мамлекеттик сатып алуулар тутумун туруктуу негизде өркүндөтүү боюнча чараларды көрүүдө.
Жүргүзүлүп жаткан мамлекеттик сатып алууларды, келип түшкөн даттанууларды жана кайрылууларды талдоонун жана мониторинг жүргүзүүнүн негизинде, ата мекендик өндүрүүчүлөрдү колдоо, мамлекеттик сатып алуулардын жол-жоболорун жөнөкөйлөтүү, коррупциялык тобокелдиктерди азайтуу максатында, мамлекеттик сатып алуулар жаатындагы мыйзамдарды өркүндөтүү боюнча чаралар көрүлүүдө. Ошондой эле, порталдын иш-аракетин өркүндөтүү, мыйзамдардын талаптарына шайкеш келтирүү жана башка маалыматтык тутумдар менен интеграциялоо иштери жүрүп жатат. Бүгүнкү күндө портал интеграцияланган:
Орто мөөнөттүү келечекте төмөнкү чараларды ишке ашыруу пландаштырылууда: