Борбордук Азиянын эл аралык транспорт коридорлорун системасын өнүктүрүү

«Логистика» бөлүмү

Кыргыз-Герман Техникалык Институту,

Исхак Раззаков Атындагы Кыргыз Мамлекеттик Техникалык Университети,

Доцент, Т. и. к.

АННОТАЦИЯ

Сунушталган макала Европа менен Азия-Тынч океан регионунун ортосунда эң оболу Борбордук Азия аркылуу жаңы каттамдарды куруу аркылуу кургактагы ташууларды өнүктүрүүнүн актуалдуу көйгөйүнө арналган. Эксперттик коомчулук жүк агымынын бөлүгүн деңиз жолдон 15-20% карата 2025жылга темир жол транспортуна кайрадан багыттоону болжолдойт. Ошону менен бирге анын көпчүлүк бөлүгүн Борбордук Евразия мамлекеттери аркылуу Жибек жолунун байыркы маршруттарынын потенциалын кайра жандандыруу менен жөнөтүү дагы кызыктуу.

Коюлган изилдөө максатында, төмөнкү милдеттерди чечүү үчүн коюлган:

• эл аралык транспорттук коридорлорду өнүктүрүү жана иштетүү изилденди;
• Европа менен Азиянын ортосундагы кургактагы транспорттук коридорлор изилденет;
• Кыргыз Республикасынын аймагы аркылуу темир жол каттамдарынын курулушунун долбоорлоруна анализ жүргүзүлдү;
• Евразиялык транзиттик ташууларды өнүктүрүү келечектерине талдоо жүргүзүлдү;
• перспективада Европа-АТР кургактагы жүк ташуу рыногун өнүктүрүү болжолу сунушталды.

Макалада иштеп жаткан жана долбоорлонуп жаткан эл аралык транспорттук коридорлорго талдоо жүргүзүлгөн. Борбордук Азия жана Казакстандын бул көйгөйүнө карата кызыкчылыктардын жогорулашы белгиленди. Изилдөөлөр көрсөткөндөй, Евразиялык континенте саны өсүүдө темир жол каттамдарын камсыз кылган транзиттик ташуу европа менен азиянын ортосундагы КЭР, Азиялык-Тынч Океан регион жалпысынан. Борбордук Азия аймагы аркылуу транзиттик темир жолдор рыногун өнүктүрүү божомолу сунушталды.

Сунуш кылынган макалада Борбордук Азия аймагы аркылуу өткөн транзиттик темир жолдор маршруттарына техникалык-экономикалык талдоо жүргүзүлгөн, анын ичинде Кыргызстан аркылуу долбоорлонуучу эки каттам. Тарабынан өнүктүрүү болжолу комплексин каттамдарды транзиттик ташуулар, ал констатирует мүмкүн эместиги андан ары өсүү транзиттик аймагы аркылуу Россия жана ага байланышкан кээ бир Казакстандык каттамдарды.

Заманбап иштеп жаткан каттамдардын көпчүлүгү Казакстан жана Өзбекстан (2 багыт), Казакстан жана РФ (1), Казакстан жана Азербайжан (1) аркылуу өтөт. Мындан тышкары, КЭРден Кыргызстан аркылуу эки багытты-Өзбекстанга жана андан ары Иранга, Тажикстанга жана андан ары Иран аркылуу Афганистан аркылуу куруу болжолдонууда.

Бул каттамдардын баары өз артыкчылыктары жана кемчиликтери бар, иштеп чыгуу жана бири-бирин толуктап турат.

Сунушталган макала Кыргызстан аркылуу долбоорлонуучу эки жаңы каттамды кошкондо Борбордук Азиянын аймагы аркылуу транзиттик темир жол каттамдарынын техникалык-экономикалык негиздемесин камтыйт. Бирөө Кытай менен Кыргызстан, Өзбекстан жана Иран аркылуу, андан кийин Ирак жана Европага Түркия аркылуу байланыштырат. Экинчи каттам Кыргызстан аркылуу Тажикстанда жана андан ары Афганистан аркылуу Иранга өтөт. Андан соң Кыргызстан аркылуу биринчи каттам катары каралат. Экинчи каттамдын өзгөчөлүгү болуп, жолдун узундугу боюнча европалык аял колею колдонуу идеясы саналат.