Логистика кафедрасы
Лгм-1-19 тобу
Белгилүү болгондой, өзгөчө кырдаалда сатып алууларды уюштуруу тендердик процедураларды тез арада жүргүзүү жана ошого жараша товарларды, жумуштарды жана (консультациялык/ консультациялык эмес) кызматтарды тезирээк жеткирүүнү камсыз кылуу максатында сатып алуулар процессин жөнөкөйлөтүүнү караган башка алгоритмдин алкагында жүргүзүлөт,
Өлкөдө өзгөчө кырдаал (ӨК) жарыяланганда же кандайдыр бир конкреттүү жерде болгон учурда, мамлекеттик органдар токтоосуз жооп кайтарышат жана тиешелүү чараларды көрүшөт, анын ичинде товарларды, жумуштарды жана (консультациялык/ консультациялык эмес) кызматтарды сатып алууга жана берүүгө өзгөчө кырдаалдарга каршы күрөшүү үчүн талап кылынат. Өзгөчө кырдаалда сатып алуулардын жол-жоболоруна өтүүдөн мурун, өзгөчө кырдаалдын түшүнүгүн кыскача баяндап берген жөн.
Кыргыз Республикасынын 2018-жылдын 24-майындагы №54 "Жарандык коргонуу жөнүндө" Мыйзамында "өзгөчө кырдаал” деген терминге төмөнкүдөй аныктама берилген – “Кыргыз Республикасынын белгилүү аймагында кооптуу жаратылыштын же техногендик кубулуш натыйжасында пайда болгон кырдаал, авария, кырсык, табигый же башка кырсык, адамдардын өлүмүнө алып келе турган же алып келген, адамдардын ден-соолугуна же айлана-чөйрөгө зыян келтирген, олуттуу материалдык жоготууларга жана адамдардын жашоо шарттарын бузган заманбап кыйратуучу каражаттардын таасири".
Өзгөчө кырдаал келип чыккан учурда, жарандык коргонуу чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу орган "өзгөчө кырдаал зонасында калктын турмушун биринчи кезекте камсыздоону - калктын биринчи кезектеги муктаждыктарын өз убагында канааттандырууну: сууну, азык-түлүкү, негизги керектөөлөрдү, медициналык кызматтарды жана каражаттарды, коммуналдык кызматтарды, турак жайды, транспортту жана маалыматтык камсыздоого” милдеттүү. Ошондой эле, ушул Мыйзам боюнча, жарандык коргонуу жаатындагы уюм, башкалардын катарында, "материалдык-техникалык, азык-түлүк, медициналык, жеке жана жамааттык коргонуу каражаттарынын запастарын" түзүүгө милдеттүү экендигин аныктайт, бул өз кезегинде өзгөчө кырдаалдарды болжолдоодо олуттуу ролду жана сатып алууларды туура пландаштырууну билдирет.
Өзгөчө кырдаалда товардык-материалдык баалуулуктарды башкаруунун негизги көйгөйлөрү болуп анын калыптанышына убакыттын жоктугу жана/же керектүү финансылык ресурстардын жетишсиздиги саналат, бул көбүнчө өзгөчө кырдаалдарда керектөөлөрдү толук жана өз убагында канааттандырууга жана алардын кесепеттерин жоюуга мүмкүнчүлүк бербейт. Ушул көйгөйлөрдү чечүү үчүн сатып алуулар жол-жоболорун жөнөкөйлөтүп, алардын натыйжалуулугун камсыз кылуу зарыл.
Төмөндө ушул максаттарга жетүүгө багытталган сатып алуулардын ыкмалары (улуттук мыйзамдардан үзүндүлөр) келтирилген. Кыргыз Республикасынын 2015-жылдын 3-апрелиндеги №72 "Мамлекеттик сатып алуулар жөнүндө" Мыйзамында:
Ошондой эле, жарыялоого ылайык, өзгөчө кырдаал киргизилгендигине байланыштуу, тендердик табыштамада көрсөтүлгөн шарттарда келишим түзүүдөн баш тарткан учурда, сатып алуучу уюм тарабынан женичүүнүн конкурстук табыштамада болгон тендердин кепилдик коопсуздугу алынбайт.
COVID-19 коронавирус инфекциясынын пандемиясына байланыштуу түзүлгөн кырдаалга байланыштуу, тендердик процедураларды жөнөкөйлөтүүнүн мисалы катары, Россия Федерациясынын мыйзамдарында бирден-бир жеткирүүчүдөн сатып алууларга байланыштуу убактылуу өзгөрүүлөрдү келтирсек болот (конкурстук эмес ыкма):
Өзгөчө кырдаалдарда сатып алууларды жеңилдетүү жол-жоболору, ошондой эле донордук уюмдардын жетекчилик документтеринде көрсөтүлгөн. Мисалы, “Дүйнөлүк Банктын FIP программасынын карыз алуучулары үчүн сатып алуулар эрежелерине” ылайык, “өзгөчө кырдаалдарга Алуучу же учурдагыдай эле, мүчө-өлкө табигый кырсыктан улам тез жардамга муктаж деп эсептеген жагдайларды, техногендик кырсык же жаңжалдарды Банк эсептейт”. Карыз алуучунун өлкөсүндө өзгөчө кырдаал болгон учурда, Дүйнөлүк Банктын көрсөтүлгөн Эрежелери төмөнкүлөрдү кабыл алат:
Сунуштарга суроо-талап конкурстук ыкма болуп саналат жана сатылып алынган товарлардын, жумуштардын же консультациялык эмес кызматтардын мүнөзүнө жана татаалдыгына байланыштуу колдонулат, Карыз алуучу өзүнүн талаптарына ылайыкташтырылган чечимдерди сунуш кылууга же сунуштарды берүүгө мүмкүнчүлүк берсе, өндүрүштүк муктаждыктарын эң жакшы канааттандырса колдонулат, алар документинин талаптарын кандайча аткарышы же ашып кетиши менен айырмаланышы мүмкүн.
Бааларга суроо-талап - бул фирмалардын бааларынын котировкаларын салыштырууга негизделген конкурстук тандоо методу. Бул ыкма текчеде жок даяр продукцияны же консультациялык эмес кызматтарды, стандарттык спецификациядагы товарларды же жөнөкөй, арзан курулуш иштерин сатып алуудагы татаал ыкмаларга караганда кыйла натыйжалуу болушу мүмкүн.
Түз тандоо пропорционалдык, каржылоо укугу жана акчанын баалуулугу түздөн-түз тандоо, башкача айтканда, бир гана фирманы чакыруу жана сүйлөшүүлөрдү жүргүзүү сыяктуу мамилени талап кылган учурда колдонулат. Бул тандоо ыкмасы бир гана ылайыктуу фирма болсо, же өзгөчө кырдаалда артыкчылыктуу фирманы колдонууга негиз бар болсо, ылайыктуу болушу мүмкүн.
Ошондой эле, өзгөчө кырдаалдарда, тандоо консультанттардын квалификациясынын негизинде колдонулат, анын чегинде конкурстук табыштамаларды түзүү жана баалоо максатка ылайыксыз, анткени бул кошумча убакытты талап кылат.
Мындан тышкары, өзгөчө кырдаалда Дүйнөлүк Банктын Эрежелеринде күрөөнү жокко чыгаруу жана иштин натыйжалуулугун кепилдөө сунушталат. Товарларды жеткирүү же жумуштарды аткаруу боюнча чакан келишимдер боюнча, күрөөгө коюлган талапты алып салуу менен чакан жана орто берүүчүлөр жана подрядчиктер үчүн табыштамаларды даярдоону тездетсеңиз болот. Ошого карабастан, жумуш аткарууда, кардар подрядчиктин жоопкерчилигинин мөөнөтүндө каражаттарды кармоодо кепилдик жүргүзө алат; товарларды жеткирүү жөнүндө сөз болгондо, өндүрүүчүнүн кепилдиги талап кылынат.
Жабдуучулар жана подрядчиктер банк мекемелеринен насыя линиясын алууда кыйынчылыктарга дуушар болгон өзгөчө кырдаалда, товарларды жеткирүү жана жумуштарды аткаруу келишимдери үчүн алдын ала төлөөнүн көлөмүн келишимдин жалпы наркынын 40% чейин болот, эгерде жеткирүүчү барабар суммага банкка кепилдик берсе.
Кошумча чара - өзгөчө кырдаалда БУУнун Агенттиктери өзгөчө кырдаалдарды жоюуда уникалдуу тажрыйбаны талап кылган жумуштарды аткарууга же Дүйнөлүк банк каржылаган же астындагы трасттык фонд тарабынан каржыланган иш-чараларга катышуу үчүн конкурстан тышкары келишимдин негизинде подрядчик катары төмөнкүлөрдүн бири чыгышы мүмкүн:
Дүйнөлүк банк тарабынан каржыланган жана учурда Кыргызстанда жүзөгө ашырылып жаткан төмөнкү долбоорлор жогоруда көрсөтүлгөн процедураларды колдонуунун мисалы боло алат.
"Кыргызстандагы табигый кырсык тобокелдиктерине туруктуулукту бекемдөө" , тактап айтканда, "Жарыяланган кризис же өзгөчө кырдаал учурунда токтоосуз жооп кайтаруу үчүн өзгөчө кырдаалдар" Компоненти, анын алкагында тез жардам топтору, ооруканалар үчүн төмөнкү товарларды сатып алууга каражат бөлүнөт: байкоо жүргүзүү үчүн дайындалган, баштапкы медициналык-санитардык жардам борборлору, реанимация бөлүмдөрү; жеке коргонуу каражаттары; дезинфекциялоочу каражаттар; диагностика үчүн зарыл болгон лабораториялык реактивдер; дарылар; медициналык шаймандар; дем алууну колдоочу шаймандар; башка товарлар (кагаз сүлгү, суюк самын, жеткирүү контейнерлери жана башкалар), ошондой эле толук кандуу жабдылган тез жардам унааларын сатып алуу.
2020-жылдын 7-апрелинде кол коюлган жана Кыргыз Республикасынын 2020-жылдын 20-апрелиндеги No 46 Мыйзамы менен ратификацияланган Кыргыз Республикасы менен Эл аралык Өнүктүрүү Ассоциациясынын ортосундагы "Өзгөчө кырдаал COVID-19 Долбоорун" каржылоо жөнүндө Макулдашууну ишке ашыруу башталды. Дүйнөлүк Банк тарабынан каржыланган бул долбоор, жугуштуу оору менен жабыркаган адамдардын кошумча инфильтрациясынын алдын алууга жана өлкө ичинде инфекциянын жайылышын чектөөгө багытталган, ошондой эле өзгөчө кырдаалда сатып алуулар процедуралары колдонулат.
