Ар бир адам өзүнүн жашоосунун белгилүү бир мезгилинде өзүнүн келечектеги кесибин тандоо маселесине туш болот, бул анын жашоосуна таасир этет. Эгерде кимдир бирөө, дагы эле курчап турган дүйнөнү кабыл алууну үйрөнүп жаткан бала бойдон, анын келечекте ким болоорун мурунтан эле билсе, ал эми кимдир бирөө мектепти аяктап, ЖРТнын сертификаты менен сертификатка ээ болгондо дагы, ким билбейт ал болгусу келет. Мен болсо, мен дагы башка адамдар сыяктуу эле, дароо эле тамак-аш технологу болууну чечкен эмесмин. Кичинекей кезимде мен юрист болууну кааладым, андан кийин адам өмүрүн сактап калуучу дарыгер болгум келди, бирок чоңойгондо мунун баары меники эмес экендигин, өндүрүштө иштеп, ар кандай продукция чыгаргым келгенин түшүндүм , ошондой эле өзүмдүн ассортиментимди түзүп, ойлоп табам. Анан мен тамак-аш технологу болуп, калкты азык-түлүк менен камсыз кылууга катышам деп чечтим. Бирок бул кесипти тандап, логистика менен технолог кесибинин байланышы жөнүндө ойлоно да алган жокмун. Бул кандай байланыш? Бул суроого жооп алуу үчүн алгач ушул эки түшүнүктүн аныктамаларына токтололу. "Логистика - бул материалдык жана маалыматтык агымдардын мейкиндиктеги кыймылын уюштуруу, пландаштыруу, көзөмөлдөө жана жөнгө салуу, алардын негизги булагынан акыркы керектөөчүгө чейинки убакытта илим". "Тамак-аш технологу - бул чийки затты тандоодон баштап, даяр продукциянын таңгакталышына чейинки азык-түлүктүн өндүрүлүшүн көзөмөлдөөчү жана алардын коопсуздугу жана сапаты үчүн жооптуу адис." Бир караганда, "логистика" менен "тамак-аш технологунун" ортосунда эч кандай жалпылык жок, бирок ойлонуп, экинчи жагынан карасаңыз, алардын ортосундагы байланышты аныктай аласыз. Келгиле, буга көз чаптыралы. Биринчиден, биз буга чейин түшүнгөндөй, логистика товарларды өндүрүүчүдөн керектөөчүгө жеткирүүнү камсыз кылган процесстер менен алектенет. Ал эми биздин учурда тамак-аш өндүрүшүнүн технологу продукцияны өндүрүүнү камсыз кылат, ал эми логистиканын жардамы менен продукциянын өндүрүүчүдөн акыркы керектөөчүгө чейин жүгүртүүсү жүргүзүлүп, продукциянын экспорту камсыздалат. Экинчиден, өндүрүшкө баштапкы чийки зат талап кылынат, ал материалдык-техникалык камсыздоону колдонуу менен заводго же кампага жеткирилет, бул товарларды керектүү көлөмдө жана өз убагында жеткирүүгө кепилдик берет. Үчүнчүдөн, тамак-аш өнөр жайынын логистикасы дүкөндөрдүн текчелерине жөнөтүлүп, андан кийин керектөөчүнүн колуна өткөнгө чейин кампаларда даяр продукцияны сактоо режимин пландаштыруу жана иштеп чыгуу үчүн жооп берет. Ошентип, биз "логистика" предмети тамак-аш өндүрүшүнүн эң маанилүү жана ажырагыс бөлүгү экендигин түшүндүк. Жана азык-түлүк технологу продукциянын жогорку сапаттагы жүгүртүлүшүн камсыз кылуу үчүн логистикалык көндүмдөргө ээ болушу керек.

И.Раззаков атындагы КМТУнун 3-курсунун студенти, Кыргыз-Герман техникалык институту, багыты Логистика Аннотация: Макалада мамлекеттик сатып алуулардын саттып алуу ыкмаларына ылайык жүргүзүү эрежелери талкууланат. Ачкыч сөздөр: "Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сатып алуулары жөнүндө" Мыйзам, мамлекеттик сатып алуулардын веб-порталы, сатып алуунун ыкмалары. "Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сатып алуулары жөнүндө" Мыйзамына ылайык, 1. мамлекеттик сатып алуулар төмөнкүдөй усулдар аркылуу ишке ашырылат: бир этаптуу усул; эки этаптуу усул; жөнөкөйлөтүлгөн усул; бааны төмөндөтүү усулу; келишимди тикелей түзүү усулу. 1) Бир этаптуу усул аркылуу конкурс: Мамлекеттик сатып алуулардын негизги усулу болуп бир этаптуу усул саналат. Бир этаптуу усул менен конкурс өткөрүүдө сатып алуулардын жол-жоболоруна катышууну каалаган берүүчүлөрдүн (подрядчылардын) саны чектелбейт. Товарларды, жумуштарды жана кызмат көрсөтүүлөрдү сатып алуунун бир этаптуу усулу аркылуу конкурс негизги усул болуп саналат жана баадан бөлөк сапатын белгилөө зарыл болгондо колдонулат. 2) Эки этаптуу усул аркылуу конкурс: 2.1) Эки этаптуу усул аркылуу конкурс төмөнкүдөй учурларда өткөрүлөт: а) сатып алуучу уюм сатып алынуучу товарлардын, жумуштардын же кызмат көрсөтүүлөрдүн өзгөчөлүү, техникалык мүнөздөмөлөрүн жана сапаттык көрсөткүчтөрүн күн мурдатан аныктай албаса жана сатып алууларда сатып алуучу уюмдун керектөөлөрүн болушунча канааттандыруучу чечимди табуу үчүн берүүчүлөр (подрядчылар) менен талкуулоону жүргүзүү зарыл болсо; б) сатып алуулардын предмети болуп изилдөө, эксперимент, илимий корутунду даярдоо же башка адистешкен кызматтарды көрсөтүү саналса. 2.2) Эки этаптуу усул аркылуу конкурс эки этапта жүргүзүлөт, мында: а) биринчи этапта конкурстук документацияда берүүчүлөргө (попрядчыларга), алардын конкурстук табыштаманын баасы көрсөтүлбөгөн сунуштарын камтыган баштапкы конкурстук табыштамаларды берүү сунуш кылынат. Конкурстук документация сатып алуулардын предметинин техникалык, сапаттык же эксплуатациялык мүнөздөмөлөрүнөн гана, ошондой эле берүүнүн келишимдик шарттарынан жана берүүчүлөрдүн (подрядчылардын) квалификациялык дайындарынан турууга тийиш; б) биринчи этапта сатып алуучу уюм баштапкы конкурстук табыштамалары ушул Мыйзамдын жоболоруна ылайык четтетилбеген берүүчүлөр (подрядчылар) менен алардын баштапкы конкурстук табыштамаларынын кайсы болбосун аспекттери боюнча талкуулоолорду жүргүзүшү мүмкүн. Эгерде сатып алуучу уюм кандайдыр бир берүүчү (подрядчы) менен талкуулоону өзүнчө же биргелешип жүргүзсө, ал мындай талкуулоолорго ушундай эле шарттарда катышууну бардык берүүчүлөргө (подрядчыларга) карата камсыздайт. Эгерде биргелешкен талкуулоолорду жүргүзүү берүүчүнүн (подрядчынын) мыйзамдуу коммерциялык кызыкчылыктарына зыян келтирсе же ак ниет атаандаштыкка тоскоол болсо гана, ар бир берүүчү (подрядчы) менен өзүнчө талкуулоого уруксат берилет; в) биринчи этаптын натыйжалары боюнча протокол түзүлөт, анда эки этаптуу конкурстун биринчи этабын жүргүзүүнүн орду, датасы жана убактысы жөнүндө маалыматтар, катышуучунун аталышы (юридикалык жак үчүн), фамилиясы, ысымы жана (болсо) атасынын аты (жеке жак үчүн) жана ар бир катышуучунун дареги көрсөтүлөт; г) биринчи этапта табыштама берүүнүн мөөнөтү бүткөндөн кийин бир гана табыштама берилген же бир дагы табыштама берилбеген учурда, эки этаптуу конкурс өткөрүлгөн жок деп таанылат; д) эки этаптуу конкурстун жол-жоболорунун экинчи этабында сатып алуучу уюм баштапкы конкурстук табыштамалары биринчи этапта четтетилбеген бардык берүүчүлөргө (подрядчыларга) сатып алуулардын кайра каралган шарттарын эсепке алуу менен баалары көрсөтүлгөн акыркы конкурстук табыштамаларын берүүнү сунуштайт; е) сатып алуучу уюмга сатып алуу предметин алмаштырууга тыюу салынат, бирок сатып алуу предметинин сыпаттамасынын аспекттерин төмөнкүдөй жолдор аркылуу тактоого уруксат берилет: 1) сатып алуу предметинин техникалык, сапаттык же эксплуатациялык мүнөздөмөлөрүндөгү баштапкы көрсөтүлгөн кайсы болбосун аспектти алым салуу же өзгөртүү же ушул Мыйзамдын талаптарына жооп берген кайсы болбосун талаптарга жооп берүүчү жаңы мүнөздөмөлөр менен толуктоо; 2) эгерде бул критерийлер сатып алуулардын предметинин техникалык, сапаттык же эксплуатациялык мүнөздөмөлөрүн өзгөртүүгө тиешелүү болсо, ушул Мыйзамдын талаптарына жооп берген жаңы критерийлерди кошуп алганда, конкурстук табыштамаларды кароо же баалоо үчүн баштапкы көрсөтүлгөн кайсы болбосун критерийди алып салуу же өзгөртүү; 3) кайсы болбосун алып салуулар, өзгөртүүлөр же киргизүүлөр жөнүндө берүүчүлөргө (подрядчыларга) акыркы конкурстук табыштамаларды берүүгө чакыруу катта билдирүү. 2.3). Конкурстун катышуучуларына карата бирдиктүү талаптар коюлат. Эки этапта катышкан жана келишимди аткаруунун мыкты шарттарын сунуштаган конкурстук табыштама конкурстун жеңүүчүсү деп таанылат. 2.4). Эки этаптуу усулга катышууга акыркы табыштаманы берүү мөөнөтү аяктагандан кийин бир эле табыштама берилген же бир дагы табыштама берилбеген учурда же болбосо бир эле табыштама ушул Мыйзамдын жана конкурстук документациянын талаптарына ылайык келет деп таанылган учурда, же болбосо конкурстук комиссия бардык табыштамаларды четке каккан учурда, эки этаптуу конкурс өткөрүлгөн жок деп таанылат. 3. Жөнөкөйлөтүлгөн усул аркылуу конкурс 3.1). Жөнөкөйлөтүлгөн усул аркылуу конкурс максималдуу, атайын даярдоону талап кылбаган даяр товарларды, конкреттүү сыпаттамасы бар жумуштарды жана кызмат көрсөтүүлөрдү максималдуу босоголук суммадан төмөн суммада сатып алууну ишке ашырган учурда пайдаланылат. 3.2). Атаандаштыкты жана натыйжалуу тандоону камсыздоо үчүн жөнөкөйлөтүлгөн усул аркылуу конкурсту өткөрүүдө сатып алуучу уюм экиден кем эмес берүүчүлөрдүн (подрядчылардын) товарларга, жумуштарга жана кызмат көрсөтүүлөргө болгон конкурстук табыштамаларын карайт. Ар бир берүүчүгө (подрядчыга) бир гана конкурстук табыштаманы, берүүгө уруксат берилет жана аны алмаштырууга уруксат берилбейт. Сатып алуучу уюмдун жана берүүчүнүн (подрядчынын) ортосунда ушул берүүчү (подрядчы) тапшырган конкурстук табыштамага карата эч кандай сүйлөшүүлөр жүргүзүлбөйт. Сатып алуучу уюмдун керектөөлөрүн канааттандырган, эң төмөнкү бааны сунуштаган алгылыктуу конкурстук табыштама жеңип чыккан конкурстук табыштама деп эсептелет. 4. Бааны төмөндөтүү усулу аркылуу конкурс 4.1). Бааны төмөндөтүү усулу аркылуу конкурс өткөрүүнүн тартибин Кыргыз Республикасынын Өкмөтү аныктайт. 4.2). Сатып алуучу уюм бааны төмөндөтүү усулу аркылуу товарларды жана кызмат көрсөтүүлөрдү сатып алууну төмөнкүдөй учурларда жүргүзө алат: а) эгерде товарлар жана кызмат көрсөтүүлөр белгиленген сапат стандарттарына жана кызмат көрсөтүүлөрдүн конкреттүү сыпаттамасына ээ болсо; б) эгерде натыйжалуу атаандаштыкты камсыздоо үчүн үчтөн кем эмес берүүчүлөрдөн турган атаандаштык рыногу болсо. 4.3). Бааны төмөндөтүү усулу аркылуу конкурс мамлекеттик сатып алуулардын веб-порталында реалдуу режимде өткөрүлөт, анда товар же кызмат көрсөтүү үчүн сатып алуучу уюм өзү төлөөгө даяр баштапкы бааны белгилейт, ал эми берүүчүлөр болсо баанын деңгээлин улам азайтуу менен өз сунуштарын беришет. 4.4). Конкурстун жеңүүчүсүн аныктоодо сатып алуучу уюм пайдалануучу критерийлер сандык жана акчалай түрдө көрсөтүлүүгө тийиш. 4.5). Бааны төмөндөтүү усулу аркылуу конкурстун жеңүүчүсү болуп эң төмөнкү бааны сунуштаган берүүчү саналат. Бир нече берүүчү эң төмөнкү бааны сунуштаган учурда башка берүүчүлөрдөн мурда сунуш берген берүүчү жеңүүчү деп таанылат. 5. Келишимди тикелей түзүү усулу аркылуу сатып алуулар Түздөн-түз келишим түзүү жолу менен сатып алуулар - мамлекеттик сатып алуулардын жол-жобосу, анда сатып алуучу уюм веб-порталдагы келип түшкөн конкурстук табыштамалардын (сунуштардын) арасына же веб-порталдын электрондук каталогунда бааларга мониторинг жүргүзгөндөн кийин (4-берененин 6, 11, 15 жана 17-пункттарын кошпогондо) сатып алуулар жөнүндө келишимге кол коет. Эгерде веб-порталга конкурстук табыштамалар (сунуштар) түшпөсө, сатып алуулар кагаз түрүндө конкурстук табыштамаларга (сунуштарга) суроо-талап аркылуу кайрадан мониторинг жүргүзүү жолу менен жүргүзүлөт. Сатып алуучу уюм жөнөтүүчүлөрдөн (подрядчылардан) тендердик табыштамага кепилдик берген декларацияга кол коюуну талап кылышы мүмкүн. Жеткирүүчү (подрядчы) ушул Мыйзамдын 27-беренесинде каралган, сатып алуучу уюм тарабынан белгиленген квалификациялык талаптарды аткарууга милдеттүү. Жогоруда көрсөтүлгөн сатып алуулардын ыкмаларына жараша, мамлекеттик сатып алуулардын негизги пункттарын жана регламенттерин төмөнкү таблицада бөлүп кароого болот: 1 таблица: Усулдар Катышуучу-лардын саны Бөлүнүүгө тийиш болгон сумма Басым, артыкчылык же приоритет Жеткирүүчү тастыкталуучу билдирүү Сатып алуучу уюм тарабынан ырасталышы Тынч мезгили 1 этаптуу ∞ ∞ Эгерде баага кошумча башка критерийлерди белгилөө зарыл болсо, акырында бааларга котировка жүргүзүлөт 1 календардык күндүн ичинде 3 жумушчу күндүн ичинде 10 календардык күндөн эрте эмес жана 30 календардык күндөн ашык эмес 2 этаптуу 2 катышуучудан кем эмес ∞ 1-этап квалификациялык талаптарга шайкештиги жана техникалык шарттарга шайкештиги, 2-этап баалардын котировкасы 1 календардык күндүн ичинде 3 жумушчу күндүн ичинде 10 календардык күндөн эрте эмес жана 30 календардык күндөн ашык эмес Жөнөкөйлөтүлгөн 2 катышуучудан кем эмес Жылына ар бир чыгымдын статьясы боюнча максималдуу босого суммасына чейин Жеңишке ээ болгон конкурстук табыштама деп эң арзан баадагы табыштама саналат. Баа андан кийин сапат. 1 календардык күндүн ичинде 1 жумушчу күндүн ичинде 10 календардык күндөн эрте эмес жана 30 календардык күндөн ашык эмес Бааны төмөндөтүү усулу аркылуу конкурс 3катышуучудан кем эмес ∞ Эң төмөнкү баа сунуштаган жеткирүүчү конкурстун жеңүүчүсү деп эсептелет. 1 календардык күндүн ичинде 1 жумушчу күндүн ичинде 10 календардык күндөн эрте эмес жана 30 календардык күндөн ашык эмес Келишимди тикелей түзүү усулу ∞ Минималдуу босого суммага чейин же Баа же сапат 1 календардык күндүн ичинде 1 жумушчу күндүн ичинде 10 календардык күндөн эрте эмес жана 30 календардык күндөн ашык эмес Сатып алуунун бардык ыкмаларында келишим түзүү катышуучунун конкурстук табыштамасынын колдонуу мөөнөтү аяктаганга чейин жүргүзүлөт. Жогоруда аталган сатып алуулардын бардык ыкмалары: товарлар, жумуштар, кызмат көрсөтүүлөр сыяктуу сатып алуулардын түрлөрүн сатып алууда колдонулат. Сатып алууларды жүргүзүүдө, конкурс түзүлүп жана жарыяланган учурдан тартып, конкурстун жеңүүчүсү менен келишим түзүлгөнгө чейин жана ушул келишим ийгиликтүү аяктаганга чейин, сатып алуулардын регламентин жана эрежелерин сактоо "Мамлекеттик сатып алуулар” Мыйзамына ылайык жүргүзүлөт. Колдонулган адабияттардын тизмеси: 1. 2015-жылдын 3-апрелиндеги №72 "Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик сатып алуулары жөнүндө" Мыйзамы (http://cbd.minjust.gov.kg/act/view/ru-ru/111125) 2. Мамлекеттик сатып алуулардын веб-порталы (http://zakupki.gov.kg/popp/home.xhtml?cid=1)

Менин келечектеги ишим азык-түлүк өндүрүү менен байланыштуу. Тамактануу биздин жашообуз үчүн зарыл, андыктан мындай иш-аракетти суроо-талапка ылайык деп эсептесек болот. Бул кесип бизнес баштоого жакшы. Логистика - бул товарларды же кызматтарды берүүчүлөрдөн керектөөчүлөргө өткөрүп берүү процесстерин башкаруу. Которуу ыңгайлуу шарттарда оптималдуу убакта жүргүзүлүшү керек. Логистика азык-түлүк өндүрүшүнүн ажырагыс бөлүгү болуп саналат; өндүрүштү оптималдаштыруу жана чыгымдарды азайтуу үчүн чийки заттын, даяр продукциянын жана материалдардын кыймылы үчүн бардык процесстерди жүргүзөт. Даяр өнүмдөрдү ташуу маселелерин чечет жана каттамды түзүүгө жооп берет. Бул өндүрүштүн иштеши үчүн зарыл болгон товарлардын сакталышын оптималдаштырат, ишкананын жана кампанын ичиндеги кыймылды жөнгө салат. Ар бир ишкана жемиштүү иштөө үчүн керектүү нерселердин бардыгы менен камсыздалышы керек, тамак-аш өндүрүшүндө булар чийки заттар, идиштер жана таңгактоо. Эгерде сатылып алынган товарлар өз убагында жеткирилбесе, анда иш процесси токтотулуп, жоготуулар келип чыгышы мүмкүн. Белгилей кетүүчү нерсе, бизнести ийгиликтүү илгерилетүү үчүн, логистика товарды бардык коштоочу процесстер менен чет өлкөгө жеткирүү менен алектенет, бул продукт өндүргөн өлкөнүн чегинен тышкары сатуунун өсүшүнө өбөлгө түзөт. Демек, өндүрүш логистикалык иш-аракеттерди ишкананын ичинде гана эмес, анын чегинен тышкары жерлерде да талап кылат. Ошондой эле, продукцияны жеткирүүгө мүмкүнчүлүк берет жана климаттык шарттарга байланыштуу, мындай аймактын жашоочулары белгилүү азыктардын жетишсиздигинен тамактануусунда көйгөй жаралган жерлерге. Логистиканын өндүрүштөгү ролу продукцияны ташуу менен гана эмес, ошондой эле тамак-аш өнөр жайын өркүндөтүүгө же жаңы технологияларды киргизүүгө өбөлгө түзгөн рынокту, ошондой эле керектөөчүлөрдүн суроо-талабын изилдөө менен аяктайт. Өндүрүүчүлөр керектөөчүлөр үчүн продукция өндүрүшөт, иш бүткүл ушуга негизделген. Албетте, логисттер экинчисинин каалоосу жөнүндө эң жакшы билишет жана бул билим технологдордун өзгөрүшүнө, өзгөрүшүнө жана өркүндөөсүнө жардам берет. Материалдык-техникалык камсыздоо бөлүмү ар кандай ишканада ишти өркүндөтүү, негизги процесстерди оптималдаштыруу жана кирешени жогорулатуу, ошондой эле эмгек өндүрүмдүүлүгүн жогорулатуу максатында түзүлгөн.

Мен кичинекей кезимде космостук учактан баштап Марска биринчи кадам таштаган, мурунку цивилизациянын жаңы сырларын ачкан археологго чейин ар кандай кесиптерди аркалап келгем. Бирок онунчу класска келгенде, менин дымактарым бир аз басаңдап, бүгүнкү күнгө ылайыктуу кесиптердин чакан тизмесинен менин тандоом консервалоочу технологго тийди. Технолог кесиби бүгүнкү күндө актуалдуу жана кесиптик компетенттүүлүк менен тамак-аш технологдору жакшы айлык алышат. Азыр көпчүлүгү "убакыт = акча" принциби боюнча жашап, үйдөн консерва жасоо менен алектенгендер азайып, даяр текчелерден даяр продукцияны сатып алууну туура көрүшөт. Бул өнүмдү текчелерге алып чыгуу үчүн, логистика боюнча менеджердин чеберчилиги керек. Технолог логистиканы сөзсүз окуп үйрөнүшү керек деп эсептейм, анткени көбүнчө технологдун ишинде уюштуруу милдеттери камтылат, мисалы, чийки затка буйрук берүү жана сактоо, даяр продукцияны сактоо ж.б. Консерваланган азыктар үчүн сактоо жана ташуу учурунда көптөгөн параметрлерди байкоо керек, антпесе, мисалы, температуранын ченемден бир градуска жогорулашы бардык өнүмдөрдүн бузулушуна алып келиши мүмкүн жана мындай параметрлер өтө көп - нымдуулук, жарык, басым, буюм салынган идиш жана ал тургай, буюмдун дубалдан алыстыгы. Логисттин чеберчилигине ээ болуп, мен продукцияны жана чийки заттарды сактоону, өндүрүш агымдарын жана текчелерге продуктыларды жеткирүүнү сабаттуу уюштура алам, ошондо биз эң арзан чыгым менен максималдуу киреше жана сапаттуу алабыз, жана маанилүү, коопсуз өнүмдөр. Мугалимдерибиз айткандай: "Силердин товарларыңарды эч ким жакшы билбейт". Ошондуктан, логисттин жөндөмдүүлүгү жумушка орношууда менин резюмемде жакшы кошумча болот, ал тургай мен үчүн бул менин продукциямдын өндүрүшүн өркүндөтүүгө, аларды керектөөчүгө жакшыраак жана пайдалуу кылууга мүмкүндүк берет, эң башкысы , өндүрүм агымдарын оптималдаштыруу, менин продуктум ар дайым текчелерде турушу керек. Тамак-аш өнөр жайынын өнүгүшү бир орунда турбайт, андыктан бул жаатта иштеген адис үчүн билимин үзгүлтүксүз жаңыртып, жаңы көндүмдөргө ээ болуу маанилүү. Ошентип, өндүрүлгөн продукт тамак-аштын бардык стандарттарына жооп берет жана эң негизгиси, керектөөчүлөр үчүн пайдалуу болот.

Мындай кесиптер аз эмес. Бирок эң башкысы, иштин туура багыттарын тандап алуу жетишсиз, сиз өз кесибиңиз боюнча чыныгы кесипкөйлүккө умтулуп, мыкты окуп, кесиптин негиздерин өздөштүрүшүңүз керек. Ошентип, мен ар кандай кесиптерди тандап, узак убакытка чейин окудум, акыры - тамак-аш технологу кесибин тандадым. Бул кесип талапка жооп берген гана эмес, кызыктуу дагы. Бирок мыкты технолог болуш үчүн көп билимди жана көндүмдөрдү өздөштүрүшүң керек. Технолог ар тараптуу, продукцияны өндүрүү технологиясына байланыштуу ар кандай илимдерди гана билбестен, чыгармачыл, адамдар менен сүйлөшө билген жана лидерлик сапаттарга ээ, башкача айтканда, логистиканы билиши керек! Эгерде биз логистиканын өндүрүштөгү ролун карай турган болсок, анда бардыгы бир добуштан анын ролу өндүрүштүн өсүшү жана өнүгүшү үчүн эбегейсиз зор деп айтышат, анткени тамак-аш кайра иштетүү ишканаларында ар кандай өндүрүш процесси чийки затты жана материалдык ресурстарды алуудан, демек, логистикадан башталат. Логистика - бул башкаруу, пландаштыруу искусствосу, ошондой эле өндүрүштү оптималдаштыруу мүмкүнчүлүгү. Тамак-аш өндүрүшүндөгү логистика бир жагынан ишкананын каржылык көзкарандысыздыгын чыңдоого, башкаруу ыкмаларын өркүндөтүүгө жана экинчи жагынан туруктуу иштешине өбөлгө түзөт. Ошол эле учурда, тамак-аш ишканаларынын иши калктын муктаждыктарын канааттандыруу үчүн экономикалык жана социалдык милдеттерди чечүүгө өбөлгө түзөт. Ишкананын деңгээлинде логистикалык тутум өндүрүш процесстерин керектүү ресурстар өз убагында камсыздай алат. Бул милдетти ишке ашыруу өндүрүштүк инфраструктуранын тармактарынын иш-аракеттерисиз мүмкүн эмес: материалдык-техникалык камсыздоо, сатып алуулар, транспорт, байланыш, маалымат тармагы, технологиялык процесстин бардык звенолорун бириктирип, өндүрүүчүнүн өз ара аракеттенүүсүндө ортомчу болуп калат жана керектөөчү, ошондой эле өндүрүш продуктуларынын сакталышын жана кампалоосун камсыз кылат. Логистиканын натыйжасы өндүрүштү жогорку деңгээлде уюштурууда көрүнөт, анын натыйжасы материалдык жана финансылык ресурстарды үнөмдөө болуп саналат. Бул үнөмдөө индикаторлордун өзгөрүшү түрүндө чагылдырылат, мисалы, товардык-материалдык баалуулуктардын деңгээли, циклдин убактысы, кубаттуулукту пайдалануу коэффициенти ж.б. Заманбап дүйнөдө адамдар кубаныч, ырахат жана татыктуу эмгек акысын алып келген кесипти кыялданышат.

Англис тилинде бул кесип buyer деп аталат, ал башкаларга салыштырмалуу өтө жаңы кесип. Өткөн кылымда ар бир уюмда сатып алуу функцияларын аткарган адистер болгон жана аларды техниктер, инженерлер деп аташкан. Алар жеткирүү муктаждыктарын эсептөө, керектүү материалдык чечимдерди табуу, жеткирүүчүлөр менен байланыш түзүү жана башка көптөгөн маселелерди аткарышты. Натыйжада, алар - Сатып алуучулар деп атала баштады. Акыркы он жылдыктарда олуттуу эволюция болуп өттү. Сатып алуучу кесиптин тарыхынан көрүнүп тургандай, адистердин ролу колдоочу же тейлөөчү функцияларга чейин төмөндөгөнгө чейин, кээде аларды back-office деп аташкан. Тилекке каршы, сатып алуучунун ишине көп учурда олуттуу мамиле жасашкан эмес жана мындай тенденцияны дагы деле байкаса болот. Бирок дүйнө бир орунда турбайт, акыркы учурда сатып алуучулардан жогорку стратегиялык деңгээлде иштөө талаптары көбөйүүдө. Бүгүнкү күндө компаниянын топ-менеджментине сатып алуу боюнча директорлорду киргизүү тенденциясы байкалууда жана аларсыз маанилүү стратегиялык чечимдер кабыл алынбайт. Азырынча, бул массалык көрүнүш эмес, бирок тенденция кубандырат жана мындан ары дагы уланат деп ишенгим келет. Бул фактор бизнесте сатып алуулардын ролун өзгөртүүчү эң маанилүү факторлордун бири. Ошондуктан, мен сатып алуучунун кесибин өнүктүргүм келет, демек, өзүмдү ошол жакта көрөм. Сатып алынган товарлардын, жумуштардын, кызмат көрсөтүүлөрдүн маани-маңызын түшүнүү, кесипкөйлүк жана канчалык деңгээлде маанилүү экендигин белгилей кетүү керек. Мисалы, материалдарды жана кызматтарды сатып алуучулардын сунуштарын баалоо үчүн, техникалык мүнөздөмөлөрдү ар кандай жолдор менен даярдоо үчүн, ар кандай жолдор менен сатып алуу керек. Бул айрыкча кызматтарды сатып алууда айкын көрүнөт. Материалдар менен бирдей принципке ылайык кызматтарды сатып алуу аракетинен майнап чыкпагандан кийин, сатып алуучулар эч нерсени түшүнбөйт, билбейт жана бардык ойлорду жана идеяларды жок кылышат деген сөздөр башталат. Ушундай иш-аракеттердин натыйжасында ишкерлер жана ички кардарлар нааразы болушат: сатып алуучулар тоскоолдук кылышат, жай кыймылдашат, эң арзан сатып алгылары келишет жана ушул сыяктүү сөздөр чыгат. Жеткирүүчүлөрдөн жана базардан ушундай эле нерсе угулат: сатып алуучулар кийлигишээр замат, сабатсыздыктан жана кесипкөйлүктүн жоктугунан улам, идеяларга, чыгармачылыкка, кызматтардын шайкештигине баа бере алышпайт, кызматтарды салыштыруу кылалышпайт. Ошондуктан мындай талкууларда “чымындарды котлеттерден” ажыратууну талап кылуу керек. Бардык сатып алуучуларды бизнес жүргүзүүгө тоскоол болгондордун катарына кошууга болбойт. Суроолордун чоо-жайына жана маңызына сүңгүп кирбеген, жөн гана кесипкөй эмес сатып алуучулар бар. Бул менин ушул жаатта болууну каалагандыгымдын дагы бир себеби жана сатып алуучулар логистиканын же бизнестин зарыл бөлүгү экендигин келечекте көрсөтүүгө умтулам.

Материалдык агымды башкаруу логистиканын ажырагыс бөлүгү болгондуктан, биз, логистикалык адистер үчүн, сатып алууларды жүргүзүү абдан маанилүү. Кандайдыр бир соода жана өндүрүш ишканаларында сатып алуулар үчүн жооптуу жана камсыздоо деп аталган бөлүм бар. Ал биринчи кезекте жеткирүүчүлөр менен мамилелерди түзүү менен алектенет - макулдашылган мамилелер аларды жеткирип турган ишканалардан товарлардын үзгүлтүксүз агымын камсыз кылат. Алар ошондой эле экономикалык жана пландаштыруу маселелерин чечишет. Логистика идеясынын өзү - бардык катышуучулардын аракеттерин координациялоодон кошумча пайда алуу. Бул идея камсыздоочу персоналдан өз ишканасынын максаттарына обочолонгон объект катары эмес, логистикалык тутумдун звеносу катары жетишүүсүн талап кылат. Бүтүндөй логистикалык подсистеманын натыйжалуулугун жана иштешин жогорулатуу максатын көздөшү керек. Жеткирүү максаты заманбап маркетинг концепцияларына негизделиши керек, адегенде сатуу стратегиясы иштелип чыгат, андан кийин анын негизинде биз өндүрүштү өнүктүрүү стратегиясын, андан кийин жеткирүү жана сатып алуулар стратегиясын түзүшүбүз керек. Бирок, менин оюмча, маркетинг чийки заттын баштапкы булагынан баштап акыркы керектөөчүгө чейин тутумдаштырылган уюштуруу ыкмаларын сунуш кылбайт. Сатып алуулар бөлүмүнүн кыйла натыйжалуу иштеши жана максатка жетүү мүмкүнчүлүгү сатып алуулар бөлүмүнүн системалуу уюштурулушунан көз каранды. Эгерде мен сатып алуулар бөлүмүндө иштешим керек болсо, анда мен сатып алуулардын так шарттарын аткарып, мөөнөттөрдү карманып, сатып алуулардын сандык көлөмүн аткарып, өзгөчө сапаттагы товарларды сатып алышым керек, бул ресурстардын бардыгын жеткирүү менен эң арзан баада сатып алуум керек, ташуу жана сактоо үчүн мүмкүн болушунча кыска мөөнөттө жана эң төмөнкү чыгым менен. Тилекке каршы, Кыргызстанда сатып алуулар тутумунун иштеши толук жолго коюлган эмес, анткени көптөгөн фирмалар өлкөдөгү бардык ресурстар сатып алынбай, бөлүштүрүлүп жаткан мезгилге басым жасап, өз ишин улантып жатышат. Мен ишенем, мен университетти, "Сатып алуу логистикасы" профилин аяктаганда, жогорку даражадагы тапшырмаларды ийгиликтүү чечип, ишканамды камсыздоонун эң натыйжалуу жолдорун курам.

Эгерде биз сүйүктүү дүкөн же ресторан жөнүндө бир саамга ойлонсок, логистика деген түшүнүк алгач оюбузга келбеши мүмкүн. Бирок бул мекеме күнүмдүк иш-аракеттери үчүн керектүү азык-түлүктү жана материалдарды канчалык деңгээлде так алып жаткандыгын эске алганда, биздин керектөөчүлөрдүн жашоо образы үчүн логистиканын мааниси талашсыз. Жөнөкөй сөз менен айтканда, логистика - бул товарларды же кызмат көрсөтүүлөрдү жеткирүүчүлөрдөн керектөөчүлөргө өткөрүп берүү процесстерин башкаруу. Мындан тышкары, логистиканын максаты - белгилүү бир жерде жана белгилүү бир убакытта эң аз чыгым менен керектүү көлөмдөгү продукцияны алуу. Бул иш-чараларга сатып алуу, жеткирүү, кампада сактоо, материалдарды иштетүү, коргоочу таңгактоо, камдарды контролдоо, өндүрүшкө буйрутмалар, суроо-талапты болжолдоо, маркетинг жана кардарларды тейлөө кирет. Логистиканы билүү ар кандай кесиптеги адамдарга, айрыкча тамак-аш технологуна керек. Себеби азык-түлүк логистикасы - бул чийки заттар булагынан баштап өндүрүш линиясынын башталышына чейин жеткирүү жана даяр продукциялар же жарым фабрикаттар, өндүрүштүк линия бүткөндөн баштап, керектөө пунктуна чейин натыйжалуу жылышы менен байланышкан иш-чаралардын кеңири чөйрөсү, кардардын талаптарына ылайык. Тамак-аш технологу бардык этаптарда тамак-аш азыктарынын сапатына жооптуу адис болгондуктан: чийки заттарды кабыл алуудан баштап, даяр продукцияны таңгактоого чейин, ал эмгек өндүрүмдүүлүгүн жогорулатууда компетенттүү болушу керек. Маселени түзүүнүн негизинде, аны логистиканын жардамы менен гана толугу чечүүгө болорун түшүнүүгө болот. Себеби логистика ишкананын өндүрүштүк-чарбалык иши менен ажырагыс байланышта болуп, чыгымдарды азайтууга же тобокелдиктерди камсыздандырууга мүмкүндүк берет, мисалы, кампаларда ашыкча камдарга же даяр продукциянын жетишсиздигине. Жыйынтыктаганда, логистика менин кесибимде маанилүү ролду ойнойт деп айткым келет, анткени, акыры, сатып алуучу менин продуктумду алабы же жокпу, ушул кызматтын аракеттеринен көз каранды.

Бул суроого жооп берүү үчүн, алгач сатып алуулар эмне экендигин түшүнүшүңүз керек. Сатып алуу - бул товарларды, жумуштарды же кызмат көрсөтүүлөрдү алуунун жол-жобосу, ал ушул товарларга, жумуштарга жана кызмат көрсөтүүлөргө муктаждыкты аныктоо, жеткирүүчүлөрдү издөө, товарларды жеткирүү (жумуштарды же кызмат көрсөтүүлөрдү аткаруу) боюнча келишим түзүүдөн жана аткаруудан турат. Ишкананын сатып алуулары - бул бизнес жүргүзүү процессиндеги маанилүү процесстердин бири. Дал ушул сатып алуулар процесси бүгүнкү ишканалардын натыйжалуу иштешин камсыз кылат, алардын атаандаштыгына, натыйжалуулугуна жана туруктуулугуна олуттуу таасир этет. Мамлекеттик сатып алуулар - бул мамлекеттик компаниялар товарларды, жумуштарды жана кызмат көрсөтүүлөрдү берүүчүлөрдү издөө тутуму. Анын үстүнө, бул сатып алуулар ар кандай масштабда болушу мүмкүн - кенсе баскычтарды сатып алуудан баштап, стадиондордун курулушуна чейин. Эмне үчүн мамлекеттик сатып алууларга катышуу керек? Мамлекеттик сатып алуулар сизге ири суммадагы ишенимдүү кардарды алууга мүмкүндүк берет, ал сөзсүз төлөйт. Бул ошондой эле сатууну көбөйтүү жана соода географиясын кеңейтүү мүмкүнчүлүгү. Мамлекеттик контракттарды "өз кишилер" гана ала алышат деген имиштер боюнча, "сырттагылар" аракет кылуунун деле кереги жок. Буга ишенбегиле. Эгерде сиз сапаттуу продукт чыгарсаңыз же квалификациялуу кызмат көрсөтсөңүз, анда мамлекеттик буйрутманы алууга толук мүмкүнчүлүк бар. Жана бул үчүн жарнамага акча коротуунун кажети жок, бирок деталдарын билүү үчүн убакытты жана күчтү сарптоого туура келет. Сатып алуулардын логистикасы - бул ишкананы ресурстар менен камсыз кылууга, даяр продукциянын көлөмүнө жана сатып алынган материалдык ресурстардын ишкананын ичиндеги бөлүмдөрдүн арасында жана алардын ортосундагы кыймылга багытталган операциялардын комплекси. Сатып алуулар логистикасынын негизги максаты - компаниянын (өндүрүштүн) продукциясын (материалдардын) керектөөсүн эң жогорку экономикалык эффективдүүлүк менен канааттандыруу. Сатып алуулар логистикасынын милдеттери: 1) материалдык ресурстарды эң арзан баада жана эң жогорку сапатта сатып алууну камсыз кылуу. Материалдарды сатып алуу бааларын төмөндөтүү менен, өндүрүштүн наркын бир кыйла төмөндөтсө болот; 2) өндүрүштүк керектөөлөр үчүн материалдарды өз убагында жеткирүүнү камсыз кылуу; 3) чийки заттарды жана компоненттерди сатып алуу мөөнөтү боюнча шарттарынын сакталышы; 4) жеткирүүлөрдүн оптималдуу өлчөмүн аныктоо; 5) жеткирүүлөрдүн санынын өндүрүштүн керектөөлөрүнө шайкештигин; 6) чийки заттын жана компоненттердин сапатын контролдоо; 7) материалдык ресурстарды (даяр продукцияны) минималдуу чыгымдар менен сактоону камсыз кылуу. Сатып алуулардын толук спектрин билгенден кийин, жыйынтык чыгаралы. Менин оюмча, сатып алуулар ар бир ишкананын негизги кыймылдаткыч күчү. Жумуштардын жана кызмат көрсөтүүлөрдүн натыйжалуулугу толугу менен сатып алуулар логистикасынан көз каранды. Эгер сиз сатып алууну биринчи орунга койбосоңуз, анда бизнес ишиңиз алыска кетпейт, тескерисинче, ал кризистик туңгуюкка кетип калат. Ошондуктан, сиз өнүккөн туруктуу бизнес кааласаңыз, сатып алууга жетиштүү көңүл буруңуз. Сиздин иштеринизге ийгилик.

Учурда, аймактагы көптөгөн ири соода ишканалары сатып алуулар ишин модернизациялоо жана өркүндөтүү боюнча олуттуу иштерди жүргүзүп жатышат. Сатып алуу иштерин туура уюштуруу - бул ар кандай соода ишканаларынын ийгиликтүү иштешинин негизи. Сатып алуу - бул аларды акыркы сатуу үчүн ар кандай максатта товарларды сатып алуу. Бул учурда соода ишканалары товарларды өндүрүүчүлөрдүн натыйжалуу жардамчысы болуп саналат, анткени алар акыркы керектөөчүнүн керектөөлөрүн толук жана так канааттандырууга жардам берет. Сатып алуу иштерин туура уюштуруу менен, компания керектөөчүлөрдүн суроо-талаптарын канааттандырууга гана салым кошпостон, товарларды сатуунун жоктугу менен байланышкан коммерциялык тобокелдиктерди азайтууда. Мазмуну Киришүү 1-бап. Мамлекеттик сатып алуулардын жана сатып алуулардын иш-аракеттеринин теориялык негиздери 1.1. "Мамлекеттик сатып алуулар" түшүнүгүнүн аныктамасы 1.2. Сатып алуулардын маңызы, мазмуну жана негизги түшүнүктөрү 2-бап. "MegaCity" ЖЧК ишканасында сатып алууларды уюштуруу өзгөчөлүктөрү 2.1. Ишкананын мүнөздөмөсү 2.2. "MegaCity" ЖЧКнын негизги финансылык-экономикалык көрсөткүчтөрүн талдоо 3-бап. "MegaCity" ЖЧК ишканасында сатып алууларды жакшыртуу жолдору 3.1. "MegaCity" ЖЧК соода ишканасында сатып алууларды жакшыртуу боюнча чаралар 3.2. Соода ишканасынын ресурстук колдоосуна муктаждыктын өзгөрүшү Корутунду Адабияттардын тизмеси

Мен И.Раззаков атындагы Кыргыз мамлекеттик техникалык университетине тапшырдым жана "Логистика" багытын тандап алдым, анткени бул багыт мага туура келет жана ал абдан тез өнүгүүдө. Логистиканын көптөгөн түрлөрү бар: өндүрүү, сатып алуу, ишкердик, транспорт жана башкалар. Алардын ар бири бири-бирине байланыштуу. Сатып алуу - бул белгилүү бир сапаттагы товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү керектүү санда керектүү убакта жана эң арзан баада алуу процесси. Сатып алуу - бул абдан маанилүү компонент. Сатып алуу керек, анткени өндүрүш үчүн материалдар, ошондой эле сапаттуу кызматтар керек. Ал үчүн туура, жакшы жеткирип берүүчүнү тандашыңыз керек. Жеткирүүчү конкурстук соодалашуу же жазуу жүзүндө тандалат. Эң натыйжалуу вариант - бул конкурстук соодалашуулар, анткени сиз бардык процессти көзөмөлдөп, жеткирүүчүнү кылдаттык менен тандай аласыз. Туура жеткирүүчүдөн сатып алуу, сатып алынган чийки заттын мөөнөттөрүн, санын жана сапатын сактоого мүмкүндүк берет. Ошондой эле план түзүшүңүз керек: Эмнени сатып алуу керек? Эмне үчүн сатып алыш керек? Кантип ташыйт? жана башка. Сатып алууларды жүргүзгөн мамлекет же компания өз өлкөсүнүн жарандарын керектүү нерселердин бардыгы менен камсыз кылат - алар эң популярдуу товарларды жана кызматтарды арзан баада тандашат. Бул сатып алуунун негизги себеби. Сатып алуулар ар кандай себептерден улам өз өлкөсүндө болбогон өнүмдү же кызматты сатып алуу үчүн жүргүзүлөт. Сатып алууларды жүргүзүү керек, анткени баарына сапаттуу товарлар же жакшы баалар талап кылынат. Жыйынтыктап айтканда, сатып алуулар бизнес, ишкердүүлүк үчүн, башкача айтканда, акча тапкысы келгендердин бардыгы жана жакшы кызматтарга жана товарларга муктаж болгондор үчүн маанилүү экендигин айткым келет. Ошондой эле, сатып алуулар базарда өз таасирин кеңейтүүгө, сатууну көбөйтүүгө жана акыры өнүгүүгө мүмкүндүк берет. Сатып алуулардын мааниси баа жеткис.

Сатып алуу иштерин туура уюштуруу менен, компания керектөөчүлөрдүн суроо-талаптарын канааттандырууга гана салым кошпостон, товарларды сатуунун жоктугу менен байланышкан коммерциялык тобокелдиктерди азайтууда. Сатып алуу иш-чаралары компания керектүү чийки заттарды, материалдарды, товарларды жана кызматтарды өз убагында, ишенимдүү жана ак ниеттүү жеткирип берүүчүдөн, жакшы тейлөө жана жагымдуу баада, өз убагында алышын камсыз кылууга багытталган. Мазмуну Киришүү 1-бап. Ишканада сатып алуулар ишин уюштуруунун теориялык негиздери 2- бап. Заманбап соода ишканаларында сатып алууларды уюштуруу өзгөчөлүктөрү 3- бап. Сатып алуу иш-аракеттеринин натыйжалуулугун баалоо 4- бап. Сатып алуулардын бенчмаркинги Корутунду Колдонулган адабияттар

Сатып алуу - бул товарларды жана кызматтарды жеткирүүгө буйрутма берүү формасы. Сатып алуу процессинин маңызы сатуу процесси менен таптакыр карама-каршы келет. «Логистика» кафедрасынын 1-курсунун студенти катары, сатып алуулар эң маанилүү бизнес процесстердин бири деп эсептейм жана кандайча акча жасоону ойлонуп, соода жаатында өз ишин ачууну чечкен адам аны жүзөгө ашырышы керек. Мунун себебин түшүндүрүп берейин: Сатып алуулар - бул ар кандай өндүрүштүк же соода тармагындагы маанилүү бөлүгү. Ишканалар материалдарды, шаймандарды, даяр продукцияны сатып алышат. Чынжырдагы ар бир шилтеме товарларды жеткирүүчүлөрдөн сатып алып, анын баасын жогорулатат, андан кийинки керектөөчүлөргө сатат. Ар кандай ишканада сатып алуулар: продукциянын түрлөрүн кеңейтүүгө, ресурстардын чыгымдарын азайтууга мүмкүндүк берет. Сатып алууларга катышуу - товарларыңызды, жумуштарыңызды же кызматтарыңызды сатууну көбөйтүү жана рынокту кеңейтүү үчүн жакшы "курал". Ошондой эле, сатып алуулар чакан бизнеске түрткү берет жана андан ары өнүгүү үчүн киреше алууга мүмкүнчүлүк берет. Сатып алуулар биздин мамлекеттин ар кандай товарларга, жумуштарга жана кызмат көрсөтүүлөргө болгон муктаждыктарын канааттандыруу үчүн керек. Бул муктаждыктардын номенклатурасы чындыгында эбегейсиз зор, кагаз бекиткичинен баштап ири өнөр жай объектилерине чейин. Мындай сатып алуулар мамлекеттин өнүгүшүнө дагы, жалпы эле бизнестин өнүгүшүнө дагы оң таасирин тийгизет. Мамлекет мамлекеттик жана муниципалдык кардарлар катышууда эң керектүү товарларды (жумушту же кызматты) эң ыңгайлуу шарттарда алат, ал эми жеткирүүчү акча алат. Мамлекеттик сатып алуулар жөнүндө айта турган болсок, товарлардын ири партиясын сатып алууда мамлекеттик бюджеттин үнөмдөлүшү сыяктуу ири позитивдүү учурду белгилеп көрсөтсө болот, бул жеткирүүчүлөргө дүңүнөн сатууларды жүргүзүүгө мүмкүнчүлүк берет. Дагы бир жагымдуу жагдай, борборлоштурулган мамлекеттик сатып алууларды жүзөгө ашырууда мамлекеттик жана коомдук көзөмөлдү кеңири жүргүзүү мүмкүнчүлүгү бар. Мамлекеттик сатып алууларды жүргүзүүдө ыйгарым укуктуу органдардын ишине мониторинг жана аудит колдонулушу мүмкүн. Жыйынтыктап айтканда, сатып алуулардын максаты - компаниянын материалдарды ишенимдүү жеткирүүнү камсыз кылуу. Анын негизинде, сатып алуулар боюнча тапшырмалар төмөнкүлөр: - компанияга ишенимдүү жана үзгүлтүксүз материалдык агымды түзүү; - ушул материалдарды колдонгон бөлүмдөр менен тыгыз өз ара аракеттенүү, алардын суроо-талаптарын изилдөө; - ылайыктуу берүүчүлөрдү издөө, алар менен тыгыз өз ара аракеттенүү жана пайдалуу мамилелерди түзүү; - алгылыктуу сапаттагы керектүү материалдарды жана керектүү санда сатып алуу жана аларды өз убагында жана ордунда жеткирүү кепилдиги; - керектүү бааларын жана жеткирүү шарттарын камсыз кылуу; - камдарды даярдоо жана аларга инвестициялоонун ылайыктуу саясатын жүргүзүү; - жеткирүү чынжырлары аркылуу материалдардын тез жылышы, керек болсо жеткирүүнү экспедициялоо, учурдагы шарттардын, анын ичинде баалардын өзгөрүшүнө, тартыштыкка, жаңы өнүмдөргө ж.б. мониторинги. Менин көз карашым боюнча, сатып алуулардын маанилүүлүгүн жогору баалоого болот, ал эми сатып алуулар ишканаларда гана эмес, ошондой эле жалпы мамлекетте маанилүү ролду ойнойт.

"Өнөр жай ишканасынын сатып алуулар ишин уюштуруу" курстук ишинин тандалган темасынын актуалдуулугу атаандаштык сатып алуулар, тендерлер, котировкалар, конкурстар сыяктуу терминдердин көпчүлүк сатып алуулар боюнча адистер жана менеджерлер үчүн жаңы болбой калгандыгында. Алар жалпыга маалымдоо каражаттарында көп кездешет, бирок көпчүлүгү аларды өз ишинде колдонууга аракет кылышат. Андан тышкары, атаандаштыкка байланыштуу сатып алууларга туш болгон жана терс тажрыйбаны башынан кечирген компаниялардын саны кеңейүүдө. Айрыкча, мамлекет тарабынан өткөргөн сынактарга катышкан нааразы болгон жеткирүүчүлөр көп. Эң жагымсыз нерсе, чындыгында көптөгөн сынактар текке кетет, анткени жеңүүчү алдын ала белгилүү болгон. Жыл сайын заманбап бизнес ийкемдүү, мобилдүү жана өзгөрүлмө болуп баратат, анткени бир жыл мурун оптималдуу болгон нерсе азыр идеалдан алысыраак болушу мүмкүн. Көбүнчө таптакыр жаңы мүмкүнчүлүктөр пайда болот, эгер аларды өткөрүп жиберсеңиз, атаандаштарыңыздан бир топ артта каласыз же бизнесинизден толугу менен айрылып каласыз. Жана мунун бардыгы эски, калыптанган принциптер жана схемалар боюнча иштөөдөн улам келип чыгууда. Мазмуну 1-бап. Ишкананын сатып алуулар ишин уюштуруунун теориялык негиздери 1.1 Сатып алуулардын маңызы жана анын ишкананын натыйжалуу иштешиндеги ролу 1.2 Ишкананын сатып алуу процесси 1.3 Ишканадагы сатып алуулар кызматынын ишмердүүлүгү 2-бап. "Amadeus" трикотаж фабрикасында сатып алуулардын өзгөчөлүктөрү 2.1 «Amadeus» фабрикасынын жалпы мүнөздөмөсү 2.2 «Amadeus» компаниясынын сатып алуулар боюнча иш-аракеттерин талдоо 2.3 «Amadeus» компаниясында сатып алууларды оптималдаштыруу Корутунду Колдонулган адабияттардын тизмеси

Биринчиден, бул суроого жооп берүү үчүн, жалпысынан сатып алуулар эмне экен дегенден баштайлы. Сатып алуу - бул товарларды алуу (сатып алуу) андан ары максаттуу пайдалануу. Жооп бериле турган негизги суроолор, ишкананы эмгек объекттери менен камсыздоо процесси: эмнени, канча сатып алуу, кимден сатып алуу жана кандай шарттарда сатып алуу керек. Башкача айтканда, башкалар менен сүйлөшүү, чындыгында керектүү нерсени гана сатып алуу, эң маанилүүсүн гана, компания жагынан киреше алуу үчүн сатып алуу, кардарлар менен келишимдер өз убагында бүтүшү үчүн, өз убагында сатып алуу. Сатып алуулар логистикасынын маңызы материалдарды жеткирүүнүн жана ишкананын ортосундагы ачык-айкын, ишенимдүү жана үзгүлтүксүз байланышын түзүү, жана аларды андан ары сактоо, пайдалануу жана сатуу. Материалдарды керектөөчүлөрдүн каалоосун эске алуу менен сатып алууларды пландаштыруу. Жеткирүүчүлөр менен өз ара пайдалуу мамилелерин түзүү шайкеш баа саясатын жана жеткирүүнүн ыңгайлуу шарттарын камсыз кылуу үчүн. Материалдардын камдарын түзүү жана аларды сактоо. Материалдардын жетишсиздигин, базардагы бааларды жана жаңы иштелип чыккан нерселерди, башка сапаттуу компоненттерди үзгүлтүксүз мониторинг кылуу. Жыйынтыктап айтканда, сатып алуулар адамдын жашоосунун ар кандай чөйрөсүнүн ажырагыс бөлүгү, айрыкча логистикада. Анткени, логистикадагы сатып алуулар соодадагы негизги коммерциялык иш. Сатып алуулардан соода иштери башталат. Сатып алуу соода уюмдарынын товарларынын оптималдуу ассортиментин түзүүгө мүмкүнчүлүк берет, товар өндүрүүчүлөргө таасир этет. Сатып алуулар соода уюмунун натыйжалуу ишин камсыз кылат.

Бул курстун иштин максаты - ишканадагы сатып алууларды пландаштыруу процессин изилдөө. Ушул максаттын негизинде бул курстук иштин максаттары төмөнкүлөр: Сатып алууларды пландаштыруунун маанисин жана маңызын кеңири изилдеп чыгуу.Ишканалар үчүн сатып алууларды пландаштыруу процессинин негизги этаптарын аныктоо. Сатып алуу процесстерин пландаштыруу жана жүзөгө ашыруу бүткүл ишкананын кызыкчылыгынын көз карашы менен караган учурда гана ишкананын экономикалык ийгилиги камсыздалат.

Мен И.Раззаков атындагы Кыргыз Мамлекеттик Техникалык университетинин 1-курсунун студентимин, мен сатып алуулардын логистикалык багытын бекеринен тандаган жокмун. Биринчиден, логист кесиби жөнүндө көп нерсени билем, экинчиден, бул биздин өлкөдө өнүгүп келе жаткан багыт, демек, өлкө жаш кадрларга муктаж. Анда эмне үчүн сатып алуу керек? Бул суроого жооп берүү үчүн, алгач сатып алуулар эмне экендигин түшүнүшүңүз керек. Сатып алуулардын логистикасы - бул баарынан мурда ишкананы ресурстар менен камсыз кылууга, даяр продукциянын көлөмүнө жана сатып алынган материалдык ресурстардын ишкананын ичиндеги бөлүмдөрдүн арасында жана алардын ортосунда жүрүүсүнө багытталган операциялардын комплекси. Сатып алуулардын логистикасынын негизги максаты - компаниянын керектөөлөрүн канааттандыруу же экономикалык натыйжалуулуктун жогорку деңгээлиндеги өнүмдөргө, материалдарга өндүрүш. Жөнөкөй тил менен айтканда, бизнес сатып алууларсыз болбойт. Неге? Гамбургер өндүрүү үчүн жарым фабрикаттар болобу же ири компаниянын кеңсе буюмдары болобу, каалаган ишкана ресурстарга муктаж. Материалдык агымдар иштелип чыккан, өндүрүштүк дагы, коммерциялык дагы ишкана, эмгек объектилерин: чийки заттарды, жарым фабрикаттарды жана башкаларды сатып алууну, жеткирүүнү жана убактылуу сактоону жүзөгө ашыруучу кызматка ээ. Негизги ролду: жеткирүүчүнү тандоо. Сиз ар дайым эң пайдалуу сунуштарды издеп, баалап, тандап алышыңыз керек. Тандоо бардык олуттуу критерийлерди - бааларды, жеткирүү убактысын, аралыкты, кошумча тейлөөнү эске алуу менен жүргүзүлөт. План сыяктуу маанилүү деталды белгилебей коюу мүмкүн эмес: Эмнени сатып алуу керек? Кимден сатып алса болот? Эмне үчүн сатып алыш керек? Кантип ташыйт? Жана башкалар. Жумуштун натыйжалуулугу жана кызмат көрсөтүүлөрдүн жана товарлардын наркы, ошондой эле ишканадагы сатып алуулардын логистикасын кандайча уюштургандыгына көз каранды. Иштин бул бөлүгү кирешеге таасирин тийгизет, ошондуктан ал эң маанилүүлөрүнүн бири болуп саналат. Акыр-аягы, сатып алуулар ар кандай бизнестин ажырагыс бөлүгү болуп саналат; эгер сиз бизнес акча алып келишин кааласаңыз, анда сатып алуулар боюнча компетенттүү адисти тандап алыңыз. Өз бизнесим болгондо, сатып алууларга өзгөчө көңүл бурам!

Сатып алуу деген эмне? Сатып алуу - товарларды, жумуштарды же кызмат көрсөтүүлөрдү алуунун жол-жобосу, ал ушул товарларга, жумуштарга жана кызмат көрсөтүүлөргө муктаждыкты аныктоодон, жеткирүүчүлөрдү издөөдөн, товарларды жеткирүү (жумуштарды же кызмат көрсөтүүлөрдү аткаруу) боюнча келишим түзүүдөн жана аткаруудан турат. Ишкананын сатып алуулары бизнес жүргүзүүдө жүзөгө ашырылган эң маанилүү процесстердин бири. Дал ушул сатып алуулар процесси бүгүнкү ишканалардын натыйжалуу иштешин камсыз кылат, алардын атаандаштыкка, натыйжалуулугуна жана туруктуулугуна олуттуу таасир этет. Менин оюмча, сатып алуулар - бул ар кандай өндүрүштүк же соода тармагы үчүн өтө маанилүү шилтеме. Ишканалар материалдарды, шаймандарды, даяр продукцияны сатып алышат. Чынжырдагы ар бир звено товарларды жеткирүүчүлөрдөн сатып алып, анын баасын жогорулатат, андан кийин керектөөчүлөргө сатат. Сатып алуу логистикасы жеткирүүчүлөрдөн материалдык ресурстарды алуу боюнча бардык процесстерди уюштурууга жооптуу. Мисал келтирсек, алгач ишкер өзүнүн өндүрүшүн жаңы продукт менен кеңейтем деп чечет. Сатуу рыногун изилдеп чыгып, өндүрүштүн кайсы көлөмү пайдалуу болот жана жаңы продукт кандай талаптарга жооп бериши керек деген жыйынтыкка келет. План өндүрүшкө берилет, анда сатып алуулар бөлүмүнө кандай материалдарды жана канча сатып алууну талап кылат. Бир мисалдан кийин, сатып алуулар кандай гана ишкердик үчүн канчалык маанилүү экендигин түшүнө аласыз жана сатып алуулар логистикасы болбосо, дээрлик бардык ишканалардын, анын ичинде транспорттун, кадимкидей иштеши мүмкүн эмес. Логистика - бул ар кандай өндүрүүчүлөр менен алардын ишинин координаторлорунун ортосундагы байланыш. Сатып алуулар менен байланышкан иш-чаралардын көлөмү компаниянын күн сайын жана узак мөөнөттүү үзгүлтүксүз камсыздоосу үчүн зарыл болгон бардык функцияларды камтыйт. Жыйынтыктап айтканда, сатып алууларсыз, кандайдыр бир бизнести жүзөгө ашыруу мүмкүн эмес жана сатып алуулар чакан ишканаларда гана эмес, ири ишканаларда да маанилүү ролду ойнойт.

Мен Назаркулов Айбек, И.Раззаков атындагы Кыргыз Мамлекеттик Техникалык Университетинин студенти, Логистика бөлүмүндө окуйм жана албетте бул жаатта тажрыйбам аз, келечектеги логистика кесибимде өзүмдү кандай сезем? Алгач логистика деген эмне? Логистика - бул практикалык да, илимий да багыт жүктөрдү жана адамдарды ташууну оптималдаштыруу ыкмаларын изилдейт. Ар бир транспорттук процесстин милдети, канча убакытка созулбасын, жүктөрдү же жүргүнчүлөрдү жеткирүүнү камсыз кылуу: өз убагында керектүү жерге керектүү өлчөмдө Жол кыймылын уюштуруучу адис. Ал товарларды өндүрүштөн логист деп аталган соода түйүндөрүнө жеткирүүнү координациялайт. Соода-сатыктын тез өнүгүшүнүн жана өлкөлөрдүн ортосунда байланыш түзүүнүн фонунда логисттерге болгон муктаждык тынымсыз өсүүдө. Логистика тармагында карьера курууну пландаштырып жатып, бир катар маанилүү сапаттарга ээ экениңизди текшериңиз. Алар иш процессин туура уюштурууга жана кесиби боюнча максималдуу бийиктиктерге жетишүүгө жардам берет. Көпчүлүк тармактар - чекене соода жана саламаттыкты сактоо тармагынан курулушка жана билим берүү тармагына чейин - логистикага ишенишет. Товарларды, кызматтарды жана адамдарды бир жерден ташуу экинчиси - турмуштук роль, ансыз коом жана дүйнөлүк экономика иштей албайт. Көптөгөн мансаптар атаандаштыкка жөндөмдүү жана талапкерлер менен үмүтсүз толтурулган. Бирок, логистика - бул мүмкүнчүлүктөрдүн жери. Көптөгөн бош орундар бар, карьералык өсүштөр тездик менен жүрөт жана эмгек акы негизинен жогору. Менин ансыз деле логист экенимди элестетип көрөлү, мен жакшы адис болуш үчүн кандай адам болушум керек. 1) Эгерде мен логистика жаатында иштегим келсе, мен эң мыкты байланышчы болушум керек. Адамдар менен баарлашуу - жеке жана электрондук - көптөгөн логистикалык ролдордун маанилүү бөлүгү, бирок ошол эле учурда, баарлашуу эки жол менен жүрөөрүн түшүнүү керек - өзүнө ишенген спикер (спикер) болуу жетишсиз. Ошондой эле мен жакшы угуучу болушум керек жана маанилүү жана актуалдуу детальдарды (пункттарды) бөлүп, иштете билишим керек. 2) Адис катары мен көйгөйлөрдү чече алышым керек , анткени логистика укмуштуудай көйгөйлөрдү жаратышы мүмкүн. Мен 190 миллион сомдук буу турбинасынын кыймылдаткычын кандайча кыймылдатмакмын ? Мисалы: TxDOT логистикалык компаниясы аны ташуу үчүн ири бажы аянтчасын курду - туурасы 39 фут, бийиктиги 18 фут жана футболдун узактыгы талаа. Логистика тармагында мен канчалык олуттуу маселе болбосун, турмушка жарактуу чечимдерди таба алышым керек. 3) Логистикада көптөгөн мансаптык мүмкүнчүлүктөр бар.Мен өз тармагымдын чокусуна жетүүнү кааласам, мага белгилүү бир ийкемдүүлүк (ар тараптуулук) керек болот, анткени ар бир ролдун талаптары жана милдеттери ар башка. Ошондой эле жайгашкан жериме жана жумуш убактыма байланыштуу ийкемдүү болушум керек, анткени 9дан 5ке чейин көптөгөн логистикалык ролдор жабык жана дүйнө жүзү боюнча чачырап кетишкен. 4) Баштапкы деңгээлдеги кызмат орундары мындай чеберчиликти талап кылбаса дагы, мен персоналды башкарууну үйрөнүшүм керек, анткени мен бул жаатта ийгиликке жетишим керек. менеджер, мага ишеним, баарлашуу жана лидерлик жөндөмдөр керек. 5) "Окуу, окуу жана дагы бир жолу окуу." Көптөгөн адамдар ушул тармактагы карьерасын баштоодон мурун логистика боюнча диплом алышат. Бул ар дайым эле зарыл боло бербейт жана көп учурда ага чыгууга болот мансап тепкичин баштапкы деңгээлдеги позициядан. Бирок, илимий даражаңыз барбы же жокпу, ийгиликке жетүү үчүн жумуштан үйрөнүүнү улантышыңыз керек. Менин ролум мени жеткирүү тармагынын бир аз гана бөлүгү менен байланышууга алып келсе дагы, бүтүндөй процессти түшүнүү маанилүү. Жана жаңы нерсени үйрөнүү. Келечекте логистиктин кесибинде өзүмдү кандайча көрө алам? Бул суроого азырынса жооп бере албайм. Кантсе да, мен жашоомдун башталышында гана турам жана келечектеги кесибим жөнүндө дагы деле бир чечимге келе элекмин. Бул биздин жашообуздагы маанилүү тармак болгондуктан, логистика экенине кубанам.

Логистика түшүнүгүнөн баштайын деп жатам, бирок так формулировка бербейм, анткени формулировкалар көп, ошондуктан мен өзүмө тандай албайм. Ошондуктан, өз сөзүм менен айтууга аракет кылам. Логистика - кайда гана жүрбөңүз, заманбап дүйнөнүн ажырагыс бөлүгү. Жаңы эле ушул кесипти үйрөнүп баштаганда, менин окутуучум эсимде сактап калган логистика жөнүндө мындай деп айтты «Логистика бул унаадагы моторго окшош, эгер ал жок болсо, унаа жүрбөйт». Логистикалык адис катары окууну эмнеге тандап алдым ? Бул кесипти үйрөнүү абдан кызыктуу, анткени логистиканы окуп жатып, сиз бир эле учурда башка көптөгөн жөндөмдөргө ээ болосуз (мисалы, IT, байланыш ж.б.), бул сизге жашоодо жана жумушта чоң жардам берет . Бул кесиптин дагы бир чоң артыкчылыгы - сиз жумушуңузга байланыштуу эч жерге байланбайсыз жана башка мамлекетте жүргөндө дагы, алыстан иштей аласыз. Биздин өлкөдө логистика жаңы гана өнүгүп келе жатат жана бул өзүңүздү көрсөтүп, ушул маданиятта изиңизди калтыруу үчүн абдан жакшы мүмкүнчүлүк. Заманбап рыноктун шарттарында фирмалар барган сайын керектөөчүгө көбүрөөк көңүл буруп жатышат, бул алардын керектөөчүлөрдүн мүмкүн болгон муктаждыктарын канааттандырууга умтулуусунан көрүнөт. Белгилүү бир керектөөчү үчүн белгилүү бир өнүмдүн же кызматтын сапатынын жогорку деңгээли анын керектөөлөрүн канааттандырган керектөө касиеттеринин ушундай айкалышынын болушун билдирет. Ушул маанилүү касиеттердин бири өнүмдүн же кызматтын наркы болуп саналат, ал көбүнчө ар кандай операциялар жана жумуштар менен байланышкан чыгымдардан көз каранды. Келечекте өзүмдү кайдан көрө алам? Бул суроо мага эч качан жаккан эмес, бирок конструктивдүү жооп бергенге аракет кылам. Мен алдыга ойлонгонду жактырбайм жана кандайдыр бир кыялым бар деп айта албайм, анткени мен үчүн кыялдар эч качан ишке ашпайт, бирок максаттар, максаттар башка маселе. Ооба, мен жашоодогу максаттарым бар деп айта алам, жана алардын көпчүлүгү бар. Тактап айтканда, менин келечектеги ишим менен байланышкан көптөгөн максаттар жок. Албетте, татыктуу маяна менен жакшы жумушка орношкум келет, андан дагы өзүмдүн бир нерсемди жаратып, аны мүмкүн болушунча өркүндөтгүм келет, эң негизгиси, мен эмне кылсам, адамдарга керек болсо дейм. Мен кандайдыр бир жол менен коомго жардам бергим келет. Заманбап дүйнө - бул ааламдашуу экономикасы, базарларда атаандаштык күчөп, маалымат агымынын, товарлардын жана кызмат көрсөтүүлөрдүн, адамдардын жана капиталдын кыйындашы. Көпчүлүк компаниялар тышкы чөйрөдөгү белгисиздиктин өсүшүнө жана алардын өндүрүшүнүн өмүр циклинин кыскаруусуна дуушар болушат. Атаандаштыкка жөндөмдүү болуу үчүн, алар кардарлардын муктаждыктарына тез жана натыйжалуу жооп кайтарып, ийкемдүү жана инновациялуу болушу керек. Бул бизнес-процесстердин өз ара жакшы иштешин талап кылат. Материалдык-техникалык камсыздоо жана жеткирүү чынжырын башкаруу кардардын керектөөлөрүн толугу менен канааттандыруу максатында камсыздоо чынжырындагы товарлардын, кызмат көрсөтүүлөрдүн, финансылык жана маалымат агымынын сарамжалдуу кыймылын талдоо, болжолдоо жана пландаштыруу, ишке ашыруу жана координациялоо процесстерин камтыйт. Ошол себептен логистика заманбап дүйнөдөгү эң көп талап кылынган кесиптердин бири болуп келет.